ภาพจาก : http://jddjlfldance.blogspot.com/2016/05/blog-post_30.html

     วรรคดีสุภาษิตคำสอน หมายถึงวรรณคดีที่แต่งขึ้นโดยมีจุดประสงค์ เพื่อให้เป็นคติเตือนใจผู้คนในสังคม เนื้อหาส่วนใหญ่สอนเรื่องการวางตัว การอยู่ร่วมกันในสังคม วรรณคดีประเภทนี้พบได้ทั้งในภาคกลาง ภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต้  จากเอกสารทางวรรณกรรมคำสอนของภาคใต้ ปรากฏว่าส่วนมากหลักคำสอนมีส่วนคล่ายกับวรรณกรรมคำสอนของภาคกลาง หลักการแต่งเป็นแบบร้อยกรอง โดยผู้แต่งต่างก็นิยมเลือกเฟ้นเอาภาษิตโบราณ คติชาวบ้าน และคำสอนจากแหล่งต่าง ๆ มาประมวลไว้ด้วยกัน เช่น ถ้าเป็นคำสอนคนทั่วไปก็จะสอนให้มีวาจาสุภาพ ให้คิดก่อนพูด ไม่ดูถูกผู้ที่อ่อนแอกว่า มีความอดทน มีความขยันหมั่นเพียร มีความจงรักภักดีต่อเจ้านาย หรือสอนเรื่องการเลือกคู่หากเป็นผู้หญิงก็สอนให้มีความอ่อนโยน พูดจาอ่อนหวาน ซื่อสัตย์ต่อสามี คอยปรนนิบัติสามีให้มีความสุข ขยันหมั่นเพียรในการทำงานบ้าน ไปไหนก็ให้นึกถึงบุตรและสามี ให้มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ต่อญาติของสามี หากสอนบุคคลทั่วไป เน้นสอนให้ประหยัดอดออม ไม่ประมาทในการดำเนินชีวิต กตัญญูรู้คุณ ไม่คบคนพาล สุภาพเรียบร้อย ขยันหมั่นเพียร รู้จักประมาณตน ละอบายมุข ไม่เบียดเบียนผู้อื่น มีไมตรีต่อผู้อื่น รู้เท่าทันคนและโลก รู้จักเอาตัวรอด มีสุขอนามัยที่ดี ซื่อสัตย์สุจริต อ่อนน้อมถ่อมตน และใจบุญสุนทาน หากสอนผู้ชายเน้นสอนให้บวชเรียนเพื่อทดแทนคุณบิดามารดา สนใจศึกษาเล่าเรียน และเลือกคู่ครองที่ดี หากบวชเป็นสามเณรก็ให้เป็นสามเณรที่ดี และหากรับราชการก็ให้เป็นข้าราชการที่ดี ถ้าเป็นคำสอนสำหรับชนชั้นสูงก็จะสอนให้มีความยุติธรรม ถ้าเป็นกษัตริย์ต้องมีทศพิธราชธรรม มีความหนักแน่น ไม่ดื่มสุรา ไม่รังแกผู้ที่มีฐานะต่ำกว่า รักษาวาจาสัตย์ ไม่แสดงความขึ้งเคียดให้ปรากฏ จะเห็นว่าคำสอนต่าง ๆ ในวรรณคดีคำสอนเป็นสิ่งที่สังคมสมัยนั้นคาดหวัง เพราะหากมีการประพฤติปฏิบัติได้ตามคำสอนดังกล่าว สังคมโดยรวมก็จะทำให้สังคมมีความสงบสุขและน่าอยู่ขึ้น 
       วรรณคดีคำสอนของภาคใต้ ส่วนมากที่มีจะมีความคล้ายคลึงกับวรรณคดีคำสอนของภาคกลาง เช่น ลักษณะเมียเจ็ดสถาน สุภาษิตสอนหญิงคำกาพย์ กฤษณาสอนน้อง สวัสดิรักษาคำกาพย์ สุภาษิตพระร่วงคำกาพย์ พาลีสอนน้อง สุภาษิตร้อยแปด และลุงสอนหลาน ซึ่งจะสังเกตว่าการให้คติธรรมคำสอนในวรรณคดีคำสอนเหล่านั้น นอกจากสอนโดยตรงแล้วยังใช้วิธีการเปรียบเทียบอย่างแยบคาย โดยมักจะเปรียบเทียบกับสิ่งต่าง ๆ ที่เป็นธรรมชาติหรือสิ่งแวดล้อม เช่น แม่น้ำ ลำธาร ภูเขา พืช สัตว์ วรรณกรรมคำสอนภาคใต้ในอดีตมีทั้งที่เป็นลายลักษณ์และมุขปาฐะนั้น การศึกษาศึกษาวิจัยพบว่าวรรณกรรมประเภทลายลักษณ์นั้นแต่งเป็นวรรณกรรมคำสอนโดยตรงคือแต่งเป็นคำสอนตลอดทั้งเรื่อง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลงานของพระสงฆ์ ขุนนางหรือนักปราชญ์ราชบัณฑิต ส่วนวรรณกรรมมุขปาฐะจะเป็นประเภทนิทาน เพลงพื้นบ้าน หนังตะลุง โนรา ซึ่งแต่งหรือถ่ายทอดโดยชาวบ้านหรือประชาชนทั่ว ๆ ไป โดยมุ่งเน้นไปที่ความบันเทิงเป็นสำคัญ แค่ที่เหมือนกันคือมีคำสอนหรือคติเตือนใจมาแทรกไว้ ครั้นล่วงมาในช่วงสมัยรัชกาลที่ ๗ เป็นต้นมาก็เกิดปรากฏการณ์แปลกใหม่ที่น่าสนใจ เมื่อกลุ่มชาวบ้านสนใจแต่งวรรณกรรมคำสอนและเผยแพร่ในรูปแบบสิ่งพิมพ์กันเป็นจำนวนมาก วรรณกรรมคำสอนกลุ่มนี้มีรูปแบบที่หลากหลาย จากที่เคยเรียบเรียงในรูปแบบที่เป็นสุภาษิตหรือคำสอนที่เป็นร้อยกรองเพียงอย่างเดียว ก็จะแต่งเป็นร้อยกรองรูปแบบอื่น ๆ ด้วย ได้แก่ นิราศ นวนิยาย และนิทานคำสอน วรรณกรรมคำสอนกลุ่มนี้นิยมแต่งด้วยกลอนสุภาพ และกลอนเพลงยาวที่ไม่เคร่งครัดกับฉันทลักษณ์มากนักแต่จะนิยมเล่นสัมผัสในแพรวพราว ตามแบบบทกลอนของสุนทรภู่ นอกจากนี้ก็นิยมใช้ถ้อยคำสำนวนที่เข้าใจง่าย คือเป็นถ้อยคำสำนวนที่พบในประจำวัน ผู้อ่านไม่ต้องตีความเหมือนวรรณกรรมคำสอนอื่น ๆ ในสมัยโบราณ ผลงานส่วนใหญ่เป็นของนักเขียนระดับชาวบ้านในบริเวณแถบจังหวัดนครศรีธรรมราช สงขลา และพัทลุง ที่มีวิถีชีวิตอยู่ในท้องถิ่นนั้น ๆ  ซึ่งรับรู้ความเป็นไปของท้องถิ่นเป็นอย่างดี 
      อุดม หนูทอง (2528) กล่าวว่าวรรณกรรมภาคใต้มีเนื้อหาพ้อง กับวรรณกรรมภาคกลางมากที่สุด และพบว่าการถ่ายเทวัฒนธรรมภาคกลางกับภาคใต้ มีมาตั้งแต่สมัยทวารวดีจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสมัยรัตนโกสินทร์มีความเข้มข้นมากขึ้น เนื่องจากกวีภาคใต้หลายท่าน (ส่วนมากเป็นพระสงฆ์) ได้มาศึกษาในเมืองหลวง (กรุงเทพฯ) แล้วกลับไปแต่งวรรณกรรมในภาคใต้ เช่น พระอุดมปิฎก มีการวิจัยพบว่าความคิดความเชื่อในพระพุทธศาสนาที่ปรากฏในวรรณกรรมคำสอนภาคใต้ มีเข้มข้นมากกว่าวรรณกรรมคำสอนภาคกลาง อย่างเช่น เรื่องอัษฏาพานรคำกาพย์ กวีชาวใต้จะเน้นปลูกฝังความคิดความเชื่อในพระพุทธศาสนาให้เห็นอย่างชัดเจน เช่น สอนให้รักษาศีลห้า รู้จักทำบุญให้ทาน ละอกุศลกรรมเพื่อจะได้ไม่ตกนรกและไปสวรรค์ ซึ่งทำให้เชื่อว่าคนใต้มีความคิดความเชื่อเรื่องนรกสวรรค์เป็นอย่างมาก เนื้อหาในวรรณกรรมคำสอนภาคใต้ฉบับตัวเขียน ที่มีเนื้อหาเฉพาะในสังคมภาคใต้เท่าที่พบในขณะนี้คือสุภาษิตคำกาพย์ สุภาษิตสอนหญิงคำกาพย์ คำสอนเรื่องบาปบุญคุณโทษ กฤษณาสอนน้อง ภาษิตลุงสอนหลาน และธรรมะสอนใจชายหญิง อย่างไรก็ตามมีเพียงเรื่องภาษิตลุงสอนหลาน ที่แสดงลักษณะเด่นอย่างน่าสนใจ และชาวบ้านจดจำกันได้เพราะผู้แต่งใช้ภาษาถิ่นทำให้เข้าใจได้ ซึ่งต่างจากเรื่องอื่น ๆ ที่ใช้ภาษาไทยโบราณ เช่น เรื่องภาษิตลุงสอนหลาน เนื้อเรื่องกล่าวถึงวิถีชีวิตชาวสงขลา ที่มีอาชีพปาดตาล ทำหม้อ และบูชาผีตายาย แต่ก็เน้นสอนให้ละอบายมุขด้วย
         วัฒนธรรมของภาคใต้มักจะมีสุภาษิตคำสอนลูกหลานที่เป็นผู้หญิง อย่างเช่น หลับลืมหวัน ซึ่งมีความหมายถึงหลับจนตะวันโด่งก็ยังไม่ตื่น การหลับจนตะวันโด่งแล้วยังไม่ตื่น ทางภาคใต้เขาเรียกหลับลืมหวัน ซึ่งคำว่า ”หวัน” นั้นหมายถึงดวงตะวันหรือดวงอาทิตย์นั่นเอง หรือนอนกินเมืองหรือนอนรับขี้คร้านเพื่อน ซึ่งเป็นสิ่งไม่ดีไม่ควรปฏิบัติหรือในเพลงกล่อมเด็กหรือเพลงชาน้อง ทางภาคใต้ก็มีคำสอนลูกหลานผู้หญิงด้วยเรื่องการนอนตื่นสายไว้คือ

ซึ่งแปลเป็นภาษาที่คนทั่วไปพูดกันคือไก่ป่าตื่นขันแล้ว ส่วนลูกสาวยังนอนไม่ตื่น ทำให้แม่ต้องมาปลุกโดยใช้ด้ามขวานทิ่มเข้าไปในทวารเพื่อให้ตื่น

ภาพจาก : http://jddjlfldance.blogspot.com/2016/05/blog-post_30.html

           สังคมไทยโดยเฉพาะสังคมภาคใต้ในอดีต มีคตินิยมเกี่ยวกับจารีตทางเพศที่เคร่งครัด ดังจะเห็นได้จากกระบวนการกล่อมเกลาทางสังคมในสถาบันครอบครัว ผ่านทางเพลงกล่อมเด็ก สุภาษิตสอนหญิง แม้แต่การละเล่นพื้นบ้าน ต่างสอนจรรยามารยาทชาย-หญิงทั้งสิ้น เช่น หนังตะลุง แม้ว่าตัวละครของหนังตะลุงจะทำจากหนังวัวหนังควาย แต่เมื่อนายหนังสวมวิญญาณของพระเอก นางเอก บนโรงหนังตะลุงจะไม่ยอมให้พระเอกนางเอกหนังวัวหนังควายเหล่านั้น ได้เสียกันบนพื้นดิน พื้นทราย ถึงจะประสบพบรักกันกลางป่ากลางเขา ก็มักจะดลบันดาลให้พบขนำร้างอยู่เสมอ เพราะนายหนังมีความเชื่อทางจารีตนิยมว่าการได้เสียกันกลางดินกลางทราย หรือมีเพศสัมพันธ์กัน โดยหลังของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งสัมผัสพื้นหญ้าหรือแตะดิน แตะทราย เป็นการสมสู่ของเดรัจฉาน ลูกที่มาเกิดก็จะเป็นเดรัจฉานด้วย หรือตำนานนางโนราซึ่งจะพบว่านางโนราถูกลอยแพ เพราะท้องไม่มีพ่อ คนใต้จึงมีคตินิยมจารีตทางเพศที่เคร่งครัดกว่าคนภาคอื่นมาแต่โบราณ ดังจะเห็นได้จากการที่ลูกสาวหนีตามผู้ชายซึ่งไม่ผ่านการสู่ขอตามประเพณี ญาติที่เป็นผู้ชายจะโกรธแค้นถึงกับตามฆ่าตามล้างกันเลย เพราะในยุคก่อนผู้ใดก็ตามไม่ว่าผู้หญิงหรือผู้ชาย หากมีเรื่องมัวหมองเกี่ยวกับจารีตทางเพศ จะถูกปฏิเสธและประณามจากสังคม โดยการสั่งสอนไม่ให้ลูกหลานคบค้าสมาคมด้วย และจะสอนลูกสอนหลานไม่ให้เอาเยี่ยงอย่าง

เนื้อหาคำสอนในสุภาษิตสอนหญิง
       สุภาษิตสอนหญิง ถือเป็นสุภาษิตไทยที่แต่งด้วยคำประพันธ์ชนิดกลอนแปดสุภาพ ซึ่งจะมีกี่บทก็ได้ตามที่ผู้แต่งการ โดยเนื้อหาของสุภาษิตสอนสตรีเป็นหลักประพฤติในการปฎิบัติตนของสตรีตามค่านิยมของสังคมไทยดั้งเดิม ซึ่งเป็นคำสอนที่ใช้ได้กับสตรีทุกชนชั้น มีทั้งข้อห้ามข้อควรปฏิบัติ ทั้งในเรื่องการวางตัว กิริยามารยาท การพูดจา การแต่งกาย การเลือกคู่ครอง การดูแลบ้านเรือน เช่น อย่าทอดทิ้งพ่อแม่ อย่าเล่นการพนัน ห้ามดื่มสุราหรือสูบฝิ่น ห้ามคบชู้สู่ชายเป็นหญิงสองใจ ส่วนที่เป็นข้อปฏิบัติก็เช่น การวางตัว กิริยามารยาท การพูดจา การแต่งกาย การเลือกคู่ครอง การปฏิบัติต่อสามี ความซื่อสัตย์จงรักภักดีต่อสามี การรักนวลสงวนตัว การดูแลบ้านเรือน และการใช้จ่ายเงิน เป็นต้น และต่อจากนั้นยังกล่าวถึงลักษณะไม่พึงประสงค์ของผู้หญิงแบบ ต่าง ๆ เช่น ละทิ้งพ่อแม่ ชอบแต่งตัว ติดการพนัน สูบฝิ่นกินเหล้า เป็นต้น ผู้หญิงเหล่านี้จะประสบแต่หายนะ ซึ่งคำสอนต่าง ๆ เหล่านี้ล้วนเป็นประโยชน์ต่อการดำเนินชีวิตของสตรี  จากงานวิจัยของชลินจ์ จีนนุ่น (2556) ได้กล่าวว่าคำสอนในสุภาษิตสอนหญิงซึ่งปริวรรตโดยนายเทพ บุณยประสาท ครูใหญ่โรงเรียนพัทลุง ต่อมาร้านอุดมพานิชกิจ จังหวัดพัทลุง และโรงพิมพ์ราษฎร์เจริญนำไปจัดพิมพ์เผยแพร่ในปี พ.ศ. ๒๕๐๐ การนำหลักคำสอนดั้งเดิมมาแต่งขึ้นใหม่และตั้งชื่อใหม่วรรณกรรมคำสอนภาคใต้ “ฉบับพิมพ์เล่มเล็ก” โดยที่นำหลักคำสอนดั้งเดิมมาแต่งขึ้นใหม่และใช้ชื่อใหม่ ใช้สอนผู้หญิงเน้นสอนให้รักนวลสงวนตัว มีกิริยามารยาท เป็นแม่ศรีเรือน รู้จักเลือกคู่ครอง เป็นแม่และเมียที่ดี โดยจะเน้นน้ำให้ผู้หญิงรักนวลสงวนตัว ไม่หมกมุ่นเรื่องกามโลกีย์ เอาใจใส่การบ้านการเรือน และเป็นแม่บ้านแม่เรือนที่ดี ตลอดถึงการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้หญิง แม้ว่าวรรณกรรมคำสอนกลุ่มนี้ยังสอนให้ผู้หญิงครองตัวดี สนใจบ้านงานเรือนและรู้จักปรนนิบัติสามีเหมือนวรรณกรรมคำสอนสมัยโบราณ แต่เมื่อสังคมเปลี่ยนแปลงไปจำเป็นต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างของผู้หญิงตามสภาพสังคมด้วย ผู้แต่งจึงผลิตคำสอนส่วนหนึ่งเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้หญิงที่สอดรับกับบริบทสังคมและการเมืองสมัยที่แต่ง เช่น สอนให้คล่องแคล่วและปราดเปรียวในการใช้ชีวิต กล้าคิดกล้าตัดสินใจเรื่องคู่ครอง ให้มีบทบาทด้านเศรษฐกิจและสนับสนุนนโยบายของรัฐบาล เช่น รีบแต่งงานใหม่เพื่อเพิ่มพลเมืองของประเทศ ซึ่งผู้แต่งน่าจะได้รับอิทธิพลจากนโยบายสร้างชาติสมัยรัฐบาลจอมพลป. พิบูลสงคราม ที่สนับสนุนให้เพิ่มพลเมืองไว้ป้องกันประเทศ การเพิ่มพลเมืองนี้จึงต้องอาศัยบทบาทของผู้หญิงเป็นสำคัญ ดังตัวอย่าง

          เนื้อหาของสุภาษิตร้อยแปดของภาคใต้มีเนื้อหาตามเรื่องราวเป็นการชี้แนะในประเด็นต่าง ๆ เช่น การคบคนจะต้องพิจารณาให้ถ้วนถี่ ไม่เป็นคนหูเบา ฟังคนพูดด้วยเหตุด้วยผล โดยเปรียบเทียบไว้ดังนี้

         ชี้แนะว่าอย่ารนหาอันตรายด้วยความประมาท โดยเปรียบเทียบดังนี้

ภาพจาก: http://jddjlfldance.blogspot.com/2016/05/blog-post_30.html

   “หญิงดี” ในสุภาษิตสอนหญิงภาคใต้
     จากผลงานวิจัยของพัชลินจ์ จีนนุ่น (2560) ได้ให้ความหมายของคำว่า “หญิงดี” หมายถึงหญิงที่มีคุณสมบัติทางกายดี คือรู้จักสำรวมอิริยาบถด้านต่าง ๆ ทั้งในขณะเดินนอนหรือนั่ง มีคุณสมบัติทางวาจาดีคือพูดจาไพเราะอ่อนหวาน พูดในสิ่งที่เป็นประโยชน์ และรู้จักพูด และมีคุณสมบัติทางใจดี เช่น มีความเพียร รู้จักใช้ปัญญา ใจบุญสุนทานและกตัญญู คุณสมบัติที่แสดงถึงการเป็น “หญิงดี” ในที่กล่าวนี้ผู้วิจัยได้สังเคราะห์ขึ้นจากเรื่องสุภาษิตสอนหญิงสำนวนต่าง ๆ ในภาคใต้โดยศึกษาจากวรรณกรรมต่าง ๆ และพบคุณสมบัติของผู้หญิงด้านต่าง ๆ ในประเด็นดังต่อไปนี้
      ๑.  คุณสมบัติทางกาย
                 คุณสมบัติทางกาย หมายถึงการสำรวมอิริยาบถหรือการแสดงออกทางกายในด้านต่าง ๆ ทั้งการยืน เดิน นั่ง นอน กิน ดื่ม การกระทำ เป็นต้น เป็นลักษณะประจำตัวของบุคคล ดังรายละเอียดต่อไปนี้

   ๒.  คุณสมบัติทางจิตใจ 
      คุณสมบัติทางจิตใจ หมายถึงการสำรวมจิตใจให้สงบระงับไม่คิดฟุ้งซ่านหรือการแสดงออกทางจิตใจในด้านต่าง ๆ ให้เป็นลักษณะประจำตัวของบุคคล ดังรายละเอียดต่อไปนี้

    ๓. คุณสมบัติด้านการปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนมนุษย์
       จากการวิจัยของของชลินจ์ จีนนุ่น (2556) พบว่าสุภาษิตสอนหญิงสำนวนต่าง ๆ ต่างก็กล่าวถึงคุณสมบัติของผู้หญิงด้านการปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนมนุษย์ที่สัมพันธ์กับหลักทิศหก ในพระพุทธศาสนาอย่างชัดเจน ดังนี้

            การจัดการงานดีรวมไปถึงการดูแลทุกข์สุขของสามีด้วย ตั้งแต่ยามกินจนกระทั่งยามนอน กล่าวคือเมื่อสามีจะรับประทานอาหารต้องเตรียมสำรับไว้ให้ในขณะที่สามีรับประทาน ก็ช่วยอำนวยความสะดวก ส่วนตนเองกินทีหลังเมื่อสามีออกจากบ้านก็ให้เตรียมของกินของใช้ไว้ให้ เมื่อสามีกลับมาต้องเตรียมอุปกรณ์สำหรับอาบน้ำไว้ให้เสร็จสรรพ เมื่อสามีจะนอนผู้ที่เป็นภรรยาควรเตรียมตั้งแต่ทำความสะอาด จัดที่นอนหมอนมุ้งให้เรียบร้อย คอยนวดฟั้น และพูดหวานหู แล้วจึงค่อยนอนทีหลัง แต่ให้นอนต่ำกว่าสามีเพื่อแสดงความเคารพ ต่อมาก็ต้องตื่นก่อนสามีเพื่อเตรียมอาหารและนำสำหรับล้างหน้าให้สามีต่อไปจะกินและจะนอน เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

                นอกจากนี้หากบิดามารดาหรือญาติพี่น้องของสามีมาเยี่ยมเยียนก็ให้ต้อนรับขับสู้เป็นอย่างดี เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า “อีกทั้งพ่อผัวแม่ผัว ดูแลให้ทั่ว อย่าได้ลำเอียงเคืองใจ” และไม่นินทาว่าร้าย เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า....

              ซึ่งกล่าวถึงโทษของหญิงที่นอกใจสามีไว้อย่างรุนแรงว่าจะตกนรก ต้องปีนต้นงิ้วห้อยหัวลงมา ถูกนกตะกรุมและกาปากเหล็กจิกตี ถูกสุนัขกัด ครั้นสิ้นกรรมแล้วก็ต้องเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน เป็นคนบ้าใบ้ โง่เขลา รูปชั่ว และมีแต่คนเกลียดชัง จึงไม่ควรเป็นหญิงหลายใจ เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

             การสอนผู้หญิงในฐานะภรรยาข้างต้นสอดคล้องกับหลักธรรมอื่น ๆ ในพระพุทธศาสนาอีกเป็นจำนวนมาก ดังในคัมภีร์อังคุตตรนิกาย กล่าวถึงหญิงที่จะมีชัยไปถึงโลกหน้าหรือไปสู่สุขติในภพหน้าว่าต้องเชี่ยวชาญในงานบ้านงานเรือน รู้จักดูแลทุกข์สุขของคนในบ้าน ตลอดจนคนใช้ ทำทุกอย่างเพื่อความพอใจของสามี รู้จักทำกิจการต่าง ๆ ในบ้าน ยึดมั่นในคำสอนของพระพุทธเจ้า และมีปัญญาในพระสุตตันตปิฎก อังคุตฺตรนิกาย ปัญจกนิบาต เล่มที่ ๒๒ กล่าวถึงการปฏิบัติตนของผู้หญิงต่อสามีที่ไม่แตกต่างกันนัก ดังคำสอนต่อไปนี้

              อีกตัวอย่างหนึ่งเป็นตอนที่อนาถปิณฑิกเศรษฐีบิดาของนางจูฬสุภัททาให้โอวาทนางก่อนที่จะไปเป็นลูกสะใภ้ของอุคคะเศรษฐี ๑๐ ประการ คำสอนนี้สอนสอดคล้องกับในสุภาษิตสอนหญิงภาคใต้ ประกอบด้วย

     ๔.  คุณสมบัติของผู้หญิงในฐานะผู้ปกครองหรือนายจ้าง        
     นายจ้างที่ดีต้องเอาใจใส่ข้าทาสบริวารตั้งแต่ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม การทำงาน ไม่ตีด่าต่อหน้าแขก ให้พูดด้วยถ้อยคำอ่อนหวานเพื่อให้คนเหล่านี้อยู่กับตนนาน ๆ เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

     ๕.   คุณสมบัติของผู้หญิงในฐานะบุตร
            ผู้หญิงในฐานะที่เป็นบุตรจะต้องรู้จักปฏิบัติต่อบิดามารดาด้วยดีคือทำตามคำสอน ไม่ขัดใจ หรือข่มเหง เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า..

            หญิงที่กระทำกตัญญูต่อบิดามารดาว่าเมื่อตายไปจะขึ้นสู่สวรรค์อันเป็นดินแดนที่มีแต่ความสุข ได้ฟังแต่เสียงมโหรีขับกล่อม และได้เห็นเหล่าเทวดานางฟ้าที่พากันเต้นรำกันอย่างมีความสุข เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

           ส่วนหญิงที่กระทำอกตัญญูต่อบิดามารดา เช่น ชอบข่มเหงและด่าทอว่าเมื่อตายไปจะตกนรกเป็นเวลาช้านาน ต้องกลายเป็นเปรตที่ไร้หูตา มือและเท้า กินเลือดหนองของตนเป็นอาหาร ถูกนำไปเผาในกระทะเหล็ก ตายวันละ ๗ ครั้ง ยมบาลใช้คีมคีบลิ้นออกมา เมื่อเกิดบนโลกมนุษย์ก็เป็นสัตว์เดรัจฉาน เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

          ในคัมภีร์ขุทฺทกนิกายชาตก เล่มที่ ๒๘ กล่าวว่าผู้ที่ทำหน้าที่ของบุตรที่ดีจะได้ขึ้นสวรรค์ แต่หากอกตัญญูต่อบิดามารดาจะตกนรก ดังในพระพุทธศาสนาที่กล่าวว่า “ผู้ที่มารดาบิดาเลี้ยงมาโดยยากอย่างนี้ ไม่บำรุงมารดาบิดา ประพฤติผิดในมารดาบิดา ย่อมเข้าถึงนรก"

      ๖.   คุณสมบัติของผู้หญิงในฐานะพุทธศาสนิกชน
        การเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดีคือการแสดงความเคารพและสุภาพเรียบร้อย เมื่ออยู่ต่อหน้าพระสงฆ์ เพราะพระสงฆ์ถือว่าเป็นตัวแทนของพระพุทธเจ้า เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

     การรู้จักปฏิบัติต่อพระสงฆ์ด้วยกิริยาท่าทีที่ดีงามถือว่าเป็นช่องทางหนึ่งในการไปสวรรค์หรือบรรลุธรรมขั้นสูง ดังที่นางอสิตาภุที่นิมนต์อัครสาวกมาถวายอาหาร แล้วฟังธรรมเทศนาด้วยความเลื่อมใสอยู่เป็นนิจ จนได้บรรลุโสดาบันปัตติผลทั้ง ๆ ที่อยู่ในฆราวาสวิสัย ต่อมาได้บวชเป็นภิกษุณีและสำเร็จมรรคผลเป็นพระอรหันต์

     ๗.   คุณสมบัติของผู้หญิงในฐานะสมาชิกหนึ่งของสังคม
             สิ่งที่ผู้หญิงควรให้ความสำคัญในฐานะที่เป็นสมาชิกหนึ่งของสังคม คือการรู้จักครองใจเพื่อนบ้านเพราะการผูกมิตรกับเพื่อนบ้านช่วยให้เกิดประโยชน์
หลายประการ เช่น สามารถขอความช่วยเหลือยามเจ็บไข้ได้ป่วยหรือมีธุระต่าง ๆ ผู้แต่งจึงสอนผู้หญิงให้รู้จักแบ่งปันของกินของใช้ให้เพื่อนบ้าน หรือวางตัวเป็นกลางเมื่อบุตรของตนทะเลาะกับบุตรของเพื่อนบ้านเพื่อนบ้านครั้นดีไว้เมื่อเจ็บไข้ได้พึ่งกัน เหมือนกับสุภาษิตที่ว่า...

         มีข้อสังเกตว่าการสอนการปฏิบัติตนของผู้หญิงดังที่กล่าวมานี้สอดคล้องกับหลักของมาตุคามในพระพุทธศาสนาด้วย ดังในพระสุตตันตปิฎก องฺคุตฺตรนิกาย อฏฺฐกนิปาต เล่มที่ ๒๓ กล่าวว่าหญิงที่ปฏิบัติตามหลักธรรม ๘ ประการ เมื่อตายไปจะไปเกิดเป็นเทวดาเหล่ามหาปกายิกา มีดังต่อไปนี้มารดาบิดาผู้ปรารถนาประโยชน์ หวังเกื้อกูล อนุเคราะห์ด้วยความเอ็นดู ยกเธอให้สามีใดเธอต้องตื่นก่อนนอนทีหลังสามีนั้น คอยรับใช้ปฏิบัติให้เป็นที่พอใจเขา พูดคำไพเราะต่อเขา

• ชนเหล่าใดเป็นที่เคารพของสามี คือ มารดา บิดา หรือสมณพราหมณ์ เธอสักการะเคารพนับถือ บูชาชนเหล่านั้น และต้อนรับท่านเหล่านั้นผู้มาถึงแล้วด้วยน้ำและเสนาสนะ
• การงานเหล่าใดเป็นการงานในบ้านสามี เธอจะขยัน ไม่เกียจคร้านในการงานเหล่านั้นประกอบด้วยปัญญาเป็นเครื่องพิจารณาอันเป็นอุบายในการงานเหล่านั้น สามารถทำสามารถจัดได้
• รู้จักการงานที่คนในบ้านสามี คือทาสคนใช้หรือกรรมกรว่าทำแล้วหรือยังไม่ได้ทำ รู้อาการของคนเหล่านั้นที่เป็นไข้ว่าดีขึ้นหรือทรุดลง และแบ่งปันของกินของใช้ตามส่วนที่ควร
• เธอรักษาคุ้มครองในสิ่งที่สามีหามาได้ เป็นทรัพย์ ข้าว เงิน หรือทองก็ตาม ไม่เป็นนักเลงการพนัน ไม่เป็นขโมย ไม่เป็นนักเลงสุรา ไม่ล้างผลาญทรัพย์สมบัติ
• เธอเป็นอุบาสิกา ถึงพระพุทธเจ้าเป็นสรณะ ถึงพระธรรมเป็นสรณะ ถึงพระสงฆ์เป็นสรณะ
• เธอเป็นผู้มีศีล คือ เว้นขาดจากการฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์ ประพฤติผิดในกาม พูดเท็จ เสพของมึนเมา คือ สุรา และเมรัยอันเป็นเหตุแห่งความประมาท
• เธอเป็นผู้มีราคะ คือ มีใจปราศจากความตระหนี่ อันเป็นมลทิน มีจาคะอันสละแล้ว มีฝ่ามือชุ่มยินดีในการสละ ควรแก่การขอ ยินดีในการแจกทานอยู่ครองเรือน

      “หญิงดี” ในสุภาษิตสอนหญิงภาคใต้สรุปจากผลงานวิจัยของ พัชลินจ์ จีนนุ่น (๒๕๖๐) สรุปได้ดังนี้คือจะต้องมีคุณสมบัติด้านกาย วาจา และใจที่ดี ทั้งต้องรู้จักปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น โดยคุณสมบัติที่ผู้แต่งแสดงรายละเอียดมากเป็นพิเศษ คือคุณสมบัติด้านการทำหน้าที่ของภรรยาที่ดี ทั้งต่อสามี ญาติพี่น้องของสามี แขกของสามี ข้าทาสบริวาร และญาติพี่น้องของตนเอง ส่วนการสอนด้านอื่น ๆ มีปริมาณมากบ้างน้อยบ้างตามความสนใจของผู้แต่ง แต่จะสัมพันธ์กับความคิดความเชื่อในพระพุทธศาสนาโดยเฉพาะในเรื่องนรกสวรรค์ การได้เกิดในยุคพระศรีอาริยเมตไตรย และการกลับชาติมาเกิดจากผลของกรรมที่ได้ทำไว้การกำหนดคุณสมบัติต่าง ๆ ที่เป็นไปอย่างเข้มงวด นอกจากเพื่อสั่งสอนผู้หญิงให้รู้วิธีสร้างความสุขความเจริญให้แก่ตนแล้ว ก็น่าจะมีจุดมุ่งหมายอื่นแฝงอยู่ ดังต่อไปนี้

                            ภาพจาก : https://www.pstip.com/ผู้หญิงกับสำนวนโบราณ.html                              

จรูญ หยูทอง-แสงอุทัย. (2556). ความตกต่ำของ “คตินิยมจารีตทางเพศ” ในสังคมไทย และสังคมภาคใต้ สืบค้นวันที่ 8 พ.ย. 61,
                จาก https://mgronline.com/south/detail/9560000027329
พัชลินจ์ จีนนุ่น. (2560). คุณสมบัติของ “หญิงดี” ใน สุภาษิตสอนหญิงภาคใต้ที่สัมพันธ์กับความคิด วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา
                (สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์)  ปีที่ 9 ฉบับที่ 17 มกราคม-มิถุนายน 2560.   
พัชลินจ์ จีนนุ่น. (2556). วรรณกรรมคำสอนภาคใต้ “ฉบับพิมพ์เล่มเล็ก”: การสืบทอดและสร้างสรรค์ด้านเนื้อหาคำสอน. สืบค้นวันที่ 8 พ.ย. 61,
                จาก https://tci-thaijo.org/index.php/sujthai/article/view/8002
สุภาษิตสอนหญิง : คำกาพย์. (2542) สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคใต้ เล่ม 17. พิมพ์ครั้งแรก. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
อุดม หนูทอง. (2528). รายงานการวิจัยวรรณกรรมท้องถิ่นภาคใต้ประเภทคำสอน. สงขลา :   สถาบันทักษิณคดีศึกษา มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒสงขลา.