ขอขอบคุณภาพจาก : https://www.facebook.com/norapensee/photos/?ref=page_internal
โนราเพ็ญศรี ยอดระบำ คือบรมครูโนราหญิงระดับแนวหน้าของภาคใต้ เจ้าของสมยานามคือ ราชินีกลอนสดแห่งเมืองศรีปราชญ์ โนราเพ็ญศรี ยอดระบำท่านเป็นลูกศิษย์ของโนราเจริญและโนราถาวร มีผลงานเทปซีดีมากที่สุดในศิลปินโนราปักษ์ใ้ต้ มีผลงานละครทีวีเรื่องน้ำตาโนราห์ช่องโชว์ใต้ เป็นโนราหนึ่งเดียวในภาคใต้ที่เป็นตัวแทนของประเทศไทยทางไปแสดงที่ประเทศสหรัฐอเมริกา คณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา เป็นคณะโนราที่สืบเชื้อสายโนราจากโนราสุวรรณ คชเสนา ซึ่งเป็นตาเล่นโนราเป็นตัวพราน
โนราเพ็ญศรี หมื่นพันธ์ เกิดวันที่ ๑๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ ที่อําเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช บิดาชื่อนายเอี่ยม หมื่นพันธ์ซู มารดาชื่อนางขึ้น หมื่นพันธ์ชู มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน ๕ คน คือสัญญา ชะอ้อน เพ็ญศรี สายใจ และสมชาย โนราเพ็ญศรีเรียนจบระดับประถมศึกษา ต่อมาโนราเพ็ญศรี สมรสกับนายสมนึก ขลิบแย้ม มีบุตรด้วยกัน ๒ คน คือฟาริดา สุกใส และธนายุทธ สุกใส ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๑๐ อายุได้ ๑๒ ปี โนราเพ็ญศรีเริ่มหัดโนรากับครูชื่อถาวร เม่งห้อง และครูเจริญ ชัยฤกษ์ เมื่อเริ่มฝึกหัดรําโนรา มีความตั้งใจจริงที่จะสืบสานศิลปะการแสดงโนราตลอดไป ในปี พ.ศ. ๒๕๑๗ โนราเพ็ญศรีได้ทําพิธีรับมอบครอบมือและไหว้ครู โนราที่บ้านของครูถาวร เม่งห้อง มีชุดโนรา ๑ ชุด เทริด ๑ ยอด พร้อมหมากพลู ธูปเทียน ดอกไม้ เมื่ออายุได้ ๑๓ ปี เริ่มออกแสดงโนราครั้งแรกที่บ้านปากดวด รู้สึกตื่นเต้นดีใจที่ได้ออกแสดง และตั้งใจว่าจะสืบทอดศิลปะการแสดงโนราตลอดไป ขณะที่อายุได้ ๓๗ ปี ได้ตั้งคณะโนราเป็นของตนเองชื่อคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา โนราเพ็ญศรียอดระบํามีความสามารถในการรําแบบ โบราณและการว่ากลอนสดได้อย่างดีเยี่ยม มีปฏิภาณไหวพริบเน้นการเล่นกลอนสดและการเล่นมุตโต ตามความถนัดโดยศึกษาปฏิบัติเองด้วยความสามารถของโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา ทำให้ได้รับเชิญไปเป็นอาจารย์พิเศษเพื่อถ่ายทอดความรู้ให้กับนักเรียนนักศึกษา ตามสถานศึกษาต่าง ๆ เช่น โรงเรียนวัดขรัวช่วย โรงเรียนบ้านต้นจันทน์ และฝึกรําโนราให้กับนักเรียนโดยไม่รับค่าตอบแทนใด ๆ ปัจจุบันโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา อาศัยอยู่บ้านเลขที่ ๕๗/๒ หมู่ที่ ๗ ตําบลเสาวภา อําเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยเริ่มแระมีความตั้งใจว่าจะให้ลูกสาวคือฟาริดา สุกใส และหลานชายคือสิทธิโชค เพ็งเรือง เป็นผู้สืบทอดการรําโนราของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา แต่ปัจจุบันจากคำบอกเล่าของท่านว่า ลูกหลานต่างก็แยกย้ายไปประกอบอาชีพกันหมดแล้วเหลืออยู่ก็แค่ลูกศิษย์คือจิรเดช เพ็งรัตน์ (โนรามอส ยอดระบํา) และอดุลย์ ภูเขียว (โนราดักดูด) เป็นผู้สืบทอดการรำมโนราห์ เพราะมโนราห์ ๒ ท่านนี้ได้ฝึกรำมโนรามาตั้ งแต่เยาว์วัยและมาช่วยร่วมบริหารจัดกาคณะจนถึงปัจจุบันนี้ ด้วยความสามารถในการร้องกลอนโนรา ที่หาผู้ใดเทียบได้ทำให้ท่านได้รับการว่าจ้างจากห้างเทปต่าง ๆ ให้ร้องกลอนโนราบันทึกเทปและซีดีออกจําหน่ายเป็นจำนวนมาก จึงทำให้ชื่อเสียงของโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา อยู่ในใจของชาวใต้ตลอดมา
ขอขอบคุณภาพจาก : https://www.facebook.com/norapensee/photos/?ref=page_internal
ความเชื่อในการแสดงโนรา
ความเชื่อในการแสดงโนราของคณะเพ็ญศรี ยอดระบํา มีดังต่อไปนี้
๑. ความเชื่อในเรื่องครูบาอาจารย์และบรรพบุรุษที่สืบ ทอดอย่างเคร่งครัด ก่อนที่จะออกแสดงต้องไหว้ครู หากเพิกเฉยอาจจะให้โทษหรือลงโทษด้วยวิธีต่าง ๆ เช่น ปวดหัว ปวดท้อง รับประทานอาหารไม่ได้ เป็นต้น |
๒. ความเชื่อในเรื่องพิธีครอบเทริดหรือผูกผ้าใหญ่ คือผู้ที่จะเป็นนักแสดงที่พร้อมทั้งคุณสมบัติวัยวุฒิ และมีความสามารถในการรําโนราจะต้องผ่านพิธีกรรมโนราโรงครู และมีครูหมอโนราหรือตายายโนราผู้ที่เป็นนายโรง หรือโนราใหญ่จะสามารถประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ ได้อย่างครบถ้วน ส่งผลให้เกิดคณะโนราใหม่ ๆ เพิ่มขึ้น |
๓. เรื่องพระภูมิเจ้าที่ คณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา มีความเชื่อในเรื่องพระภูมิเจ้าที่ โดยเมื่อเดินทางไปถึงสถานที่แสดงจะไหว้บอกกล่าวเจ้าที่และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายขอให้คุ้มครองและขออนุญาตใช้สถานที่แสดง |
๔. การไหว้ครู ก่อนเริ่มการแสดงหัวหน้าคณะและผู้แสดงจะไหว้ครู เพื่อระลึกถึงครูโนราที่ได้สั่งสอนมาและขอให้การแสดงประสบผลสําเร็จเป็นที่ชื่นชอบของผู้ชม |
ขอขอบคุณภาพจาก : https://www.facebook.com/norapensee/photos/?ref=page_internal
คณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา มีอัตลักษณ์ที่มีความโดดเด่นดังนี้
๑. การแสดงของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา เป็นการรําแบบโบราณ |
๒. ท่ารําของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา เป็นท่ารํา ประสมท่า โดยโนราเพ็ญศรีได้ปรับปรุงท่ารําที่ได้เรียนรู้จากครูและศึกษาด้วยคตนเองเป็นกระบวนการรําประสมท่าของตนเอง |
๓. การว่ากลอนสดของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา ถือ ได้ว่าเป็นผู้มีน้ำเสียงดี มีปฏิภาณไหวพริบ คํากลอนไพเราะคมคาย มีเนื้อหาสาระกินใจ สอดคล้องกับเหตุการณ์ปัจจุบัน ซึ่งสร้างความชื่นชมให้กับคนดูเป็นอย่างมาก |
องค์ประกอบการแสดง
๑. โรงโนราและฉาก - โรงโนราหรือเวทีโนราคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา เป็น เวทีสําเร็จรูปสามารถเคลื่อนย้ายได้ มีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีพื้นเวทีต่างระดับ ความกว้าง ๗ เมตร ยาว ๒๐ เมตร ยกพื้นสูงจากดินประมาณ ๑ เมตร หลังคาเป็นรูปเพิงหมาแหงน แบ่งพื้นที่ออกเป็น ๒ ส่วน ส่วนด้านหน้าสําหรับแสดง ด้านหลังสําหรับนักแสดงพักและแต่งกาย ด้านหน้าเปิดโล่ง ๓ ทิศ - ฉากคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา มีฉากขนาดใหญ่วาดเป็นภาพวิว ด้านบนมีป้ายชื่อคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา ด้านซ้าย-ขวาของเวที มีหลืบเพื่อให้ผู้แสดงเข้าออกด้านบนมีระบายบน ๒ แถว |
|||||||||
๒. ลักษณะการแสดงและเรื่องที่แสดง ลักษณะการแสดงของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา เป็นการแสดงโนราตามแบบโบราณและนํามาประยุกต์ให้เข้ากับเหตุการณ์ในปัจจุบัน เริ่มแสดงเวลาประมาณ ๒๐.๐๐-๐๑.๐๐ น. มีลําดับขั้นตอนดังนี้
|
เครื่องแต่งกาย
เครื่องแต่งกายของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา ประกอบด้วย
๑) สนับเพลา |
๒) ผ้านุ่ง |
๓) รัดสะโพก |
๔) ผ้าห้อยหน้า |
๕) หางหงส์ |
๖) ปั้นเหน่ง |
๖) ปั้นเหน่ง |
๗) พานโครงหรือรัดอก |
๘) คลุมไหล่ |
๙) ปิ้งคอ |
๑๐) สังวาล |
๑๑) ปีกนกนางแอ่น |
๑๒) ทับทรวง |
๑๓) กําไลต้นแขน |
๑๔) กําไลปลายแขน |
๑๔) กําไลปลายแขน |
๑๕) กําไลข้อเท้า |
๑๖) เทริด |
๑๗) เล็บ |
เครื่องดนตรี
เครื่องดนตรีคณะโนราเพ็ญศรียอดระบํา เป็นดนตรีพื้นบ้านประกอบด้วย
๑) กลอง |
๒) ทับ |
๓) โหม่ง |
๔) นิ่ง |
๕) ปี่ |
๖) แตระ |
๗) ออร์แกนไฟฟ้า |
แสง สี เสียง
แสง สี เสียงของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา ประกอบด้วยไฟส่องโรงโนรา และไฟประดับโรงโนรา ประกอบด้วยสปอร์ตไลท์ส่องด้านหน้าเวทีเพื่อให้โรงโนรามีความสว่างมากขึ้น ไฟที่ใช้แขวน ประดับหน้าโรงและด้านข้างไฟราง มีหลอดไฟนีออนหลอดยาวบรรจุในรางจํานวน ๔ แผง วางส่องหน้าเวทีซึ่งอยู่บนเวที ไฟฟอร์โล่สํา
หรับส่องเฉพาะตัว เครื่องเสียงประกอบด้วยลําโพง มิกเซอร์ ไมโครโฟน ซึ่งเครื่องเสียงเหล่านี้จะเช่าสําหรับการแสดงในแต่ละครั้ง ประกอบด้วยแอมพาว์เวอร์ มีชุดปรับเสียงคอสโอเวอร์ มีคอมเพรสเซอร์และมิกเซอร์ มีตู้ลําโพง ๒ ข้าง แยกเป็นตู้เบสและตู้เสียงแหลม
นักแสดง
นักแสดงโนราคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา มีประมาณ ๓๐ คน ประกอบด้วย
๑) นายโรง ทําหน้าที่รับผิดชอบควบคุมกิจการภายในคณะโนรา และเป็นผู้รับงาน กําหนดตารางเวลา ติดต่อโนรารุ่นใหญ่ รุ่นเด็กมาร่วมแสดง มีความสามารถเฉพาะตัวรําเก่ง |
๒) ลูกคู่ ทําหน้าที่เล่นดนตรี มีประมาณ ๖ คน เล่นดนตรีเช่น ทับ กลอง ปี โหม่ง นิ่ง และแตระ |
๓) นักแสดง การรําโนราแบบโบราณมีนักแสดง ๒ กลุ่ม ประมาณ ๒๕ คน ได้แก่นักแสดงรุ่นเยาว์และนักแสดงรุ่นใหญ่ นักแสดงรุ่นเยาว์เป็นผู้แสดงที่มีอายุน้อย โดยมากจะออกรําในชุดแรกมีประมาณ ๘-๑๐ คน อายุประมาณ ๑๗-๓๐ ปี นักแสดงรุ่นใหญ่ ประมาณ ๔-๕ คน อายุประมาณ ๓๒-๕๐ ปี บางครั้งก็มีผู้แสดงรับเชิญที่มีชื่อเสียงในการขับบท ทําบท จากคณะอื่นซึ่งจะทําให้เป็นที่สนใจของเจ้าภาพและผู้ชม |
๔) พราน เป็นตัวตลกและบอกเรื่องประจําโรงคณะโนรา เพ็ญศรี ยอดระบําใช้พรานที่มีอายุน้อยซึ่งต่างกับโนราคณะอื่น คือมีอายุ ๑๔ ปีเท่านั้น (หลานของโนรา เพ็ญศรี) ออกมาแสดงทําบทกับนักแสดงตลอดถึงว่ากลอนโต้ตอบกันและนําเข้าเรื่อง ที่จะแสดงการออกพรานส่วนใหญ่จะร่ายรําในลีลาเฉพาะของพราน เนื้อหาที่ว่ากลอนจะมีทั้งความสนุกและมีสาระ |
การบริหารคณะและค่าตอบแทน (ข้อมูลปี ๒๕๖๔)
การบริหารจัดการและค่าตอบแทนของคณะโนราเพ็ญศรี ยอดระบํา มีหัวหน้าคณะในราคือโนราเพ็ญศรี ซึ่งเป็นผู้ติดต่อรับงานแสดง และกำกับดูแลและตัดสินใจแก้ปัญหาต่าง ๆ ในคณะ การติดต่อรับงานโดยมากจะใช้วิธีโทรศัพท์ ถ้าเจ้าภาพเป็นคนรู้จักสนิทกันไม่มีการวางมัดจํา นอกจากเจ้าภาพต้องการวางมัดจําเอง หากเจ้าภาพไม่มีความสนิทชิดเชื้อจะมีการวางมัดจําอยู่ประมาณ ๒๐ เปอร์เซ็นต์ สำหรับค่าตอบแทนให้กับนักแสดงจากคำบอกเล่าของแม่เพ็ญศรี มีดังนี้
๑. เจ้าของคณะได้รับค่าตอบแทน ๑๐,๐๐๐-๑๕,๐๐๐ บาท |
๒. นักแสดงที่เป็นชุดการแสดงชุดสั้น ๆ ได้ค่าตอบแทน ๕๐๐-๗๐๐ บาท/คน/ครั้ง |
๓. นักแสดงที่มีความชํานาญระดับกลาง ได้ค่าตอบแทน ๘๐๐-๑,๐๐๐ บาท/คน/ครั้ง |
๔. นักแสดงที่มีความชํานาญในระดับสูง รําด้วยขับบท ทําบท รวมถึงนักแสดงรับเชิญที่มีความสามารถได้ค่าตอบแทน ๑,๕๐๐-๓,๐๐๐ บาท/คน/ครั้ง |
๕. นักดนตรี ได้ค่าตอบแทน ๗๐๐-๑,๐๐๐ บาท/คน/ครั้ง |
๖. ค่าเช่าเครื่องเสียงและเวที ๗,๐๐๐-๑๐,๐๐๐ บาท/คืน/ครั้ง |
ขนบนิยมในการแสดงโนรา
ขนบนิยมในการแสดงโนราของคณะโนราเพ็ญศรียอด ระบํา ที่นิยมปฏิบัติมีดังนี้
๑. โหมโรง ก่อนเริ่มการแสดงมีการประโคมดนตรีทําเพลงสั้น ๆ เพื่อประกาศให้คนทราบว่าการแสดงโนราจะเริ่มแสดงแล้ว ๒. ไหว้ครู ก่อนเริ่มการแสดงโนราเพ็ญศรีจะไหว้ครู เพื่อระลึกถึงครูโนราตายายโนรา ขอให้การแสดงประสบความสําเร็จอย่ามีอุปสรรค ใด ๆ ๓. กาศครู ร้องกลอนสรรเสริญครูโนราที่ล่วงลับไปแล้ว และเชิญครูโนราให้มาสถิตในโรงโนรา เพื่อให้ความคุ้มครองป้องกันอันตราย ขณะที่กาศครูนักแสดงจะเริ่มแต่งตัวสําหรับการแสดง |
บุปผาชาติ อุปถัมภ์นรากร. (2553). ศิลปะการแสดงโนรา : การอนุรักษ์ การพัฒนา และการสืบสาน. นนทบุรี : สัมปชัญญะ.
แม่ครูโนราเพ็ญศรี ยอดระบำ-ราชินีกลอนสด. (2564). สืบค้นจาก, https://www.facebook.com/norapensee/photos/?ref=page_internal